Jan Møller Hansen: Fotografie is onvoorspelbaar

Jan Moller Hansen is een autodidactische, bekroonde fotograaf, gespecialiseerd in het vertellen van visuele verhalen en sociale documentaires. Fotografie, zegt hij, helpt hem dichter bij de realiteit te komen - hij wil de kijker blootstellen aan "de eindeloze facetten van onze fascinerende wereld".

Jan Møller Hansen, je bent geboren in Denemarken maar je woont en werkt in Nepal. Hoe ben je in Nepal beland en waarom ben je gebleven?

De afgelopen 25 jaar heb ik gewerkt in diplomatie en internationale ontwikkelingshulp. Ik heb in veel landen in Azië en Afrika gewerkt, en met langdurige detacheringen in Nepal, Vietnam en Bangladesh. Daarom ben ik er op dit moment. Maar misschien keer ik binnenkort terug naar Denemarken, aangezien mijn posting hier in Nepal is stopgezet. In mijn vrije tijd heb ik hier in Nepal veel tijd aan fotografie besteed.

Wanneer en waarom besloot je fotograaf te worden, met de nadruk op sociale documentaire?

Ik woonde en werkte in Dhaka in Bangladesh van 2007 tot 2012 als plaatsvervangend hoofd van de missie bij de Deense ambassade daar. Gedurende deze jaren heb ik nauw samengewerkt met politici, bedrijfsleiders en vertegenwoordigers van het maatschappelijk middenveld in Bangladesh. Het grote verschil tussen groepen mensen in Bangladesh heb ik nooit echt kunnen verwerken. Het onrecht en de uitbuiting van mensen was verschrikkelijk en zat me altijd dwars. Het was en is voor mij heel moeilijk te accepteren en te begrijpen dat een samenleving zo kan functioneren.

Wat mij werd verteld door politieke en zakelijke leiders kwam niet overeen met wat ik met mijn eigen ogen zag. Ze leken zo los van de mensen en de realiteit. De armoede, marginalisering, uitsluiting en uitbuiting waar ik vijf jaar lang elke dag getuige van was, bracht me in de fotografie. Dhaka is een van de meest drukke en chaotische megasteden ter wereld, maar ook een zeer opwindende en fascinerende plek. Terwijl we in Dhaka woonden, kon ik mijn vrije tijd niet alleen doorbrengen in de expatclubs van de stad. Ik moest iets anders doen en wilde zelf ervaren hoe mensen leven en zich redden onder zulke moeilijke omstandigheden. Voor mij werd fotografie een zeer belangrijk instrument en hulpmiddel om te leren en te verkennen, en het gaf me een inzicht dat ik nog nooit eerder had ervaren. Het werd een manier van uiten. Door fotografie heb ik mijn begrip van mensen en hun leven vergroot. Ik leerde over onze complexe en fascinerende wereld. Fotografie is een zeer complexe en uitdagende vorm van kunst, en een grote persoonlijke uitdaging. En onvoorspelbaar! Dat vind ik zo leuk aan fotografie.

Als diplomaat leefde ik een bevoorrecht leven in een luchtbel en mijn persoonlijke kringen waren zeer beperkt tot een kleine groep bevoorrechte mensen binnen die samenleving. Maar fotografie heeft me geholpen mijn persoonlijke kringen uit te breiden en mijn begrip van de samenleving en mensen te vergroten. Fotografie werd ook een manier om met de frustraties om te gaan die er natuurlijk zullen zijn als je allerlei complexe uitdagingen probeert op te lossen. Door fotografie kon ik echter blijven geloven in wat ik deed, ook als diplomaat en ontwikkelingswerker. Fotografie gaf me een enorm respect voor de mensen in Bangladesh. Ik ben erg onder de indruk van wat ze weten te bereiken met heel weinig en in een omgeving waar ze heel slecht worden behandeld. Fotografie en de interactie met mensen gaven – en geven – mij nog steeds veel positieve energie. Het verhaal gaat maar door, maar zo kwam ik in de fotografie terecht. Ik ben gefascineerd door de verhalen achter de beelden. Dat is wat telt.

Jouw specialiteit is het visueel vertellen van verhalen. Een van je recente verhalen over de Rautes heb er best veel van aandacht en werd gepubliceerd in verschillende tijdschriften. Hoe ben je op het idee gekomen? dit project en hoe heb je je erop voorbereid?

Ik kwam voor het eerst naar Nepal in 1985 toen ik door Azië ging backpacken. Ik raakte erg gefascineerd door het land en zijn mensen. Het was exotisch en anders. Later was mijn eerste baan ook in Nepal, begin jaren 90, en ik ben nu de afgelopen drie jaar terug. Ik ken Nepal goed en spreek de hoofdtaal, Nepalees. Op een gegeven moment hoorde ik over de Rautes, de laatste nomadische jagers-verzamelaars van Nepal. Ik kreeg het antropologische onderzoek te pakken dat er over de Rautes is gedaan en las een recent en boeiend boek van een Amerikaanse onderzoeker. Toen besloot ik ze te gaan ontmoeten. Ze stammen uit de oudheid en zijn aboriginals. Buitengewone en zeer fascinerende mensen. Ze willen niet worden zoals jij en ik. Ze hebben hun eigen taal, cultuur en overtuigingen, en willen niet assimileren. Dat fascineert mij! Wanneer je buitengewone mensen ontmoet, krijg je buitengewone ervaringen en beelden. Dus nam ik mijn auto en ging naar de Rautes. Ze migreren en leven in tijdelijke kampen in het bos. Ik had samengewerkt met twee uitstekende lokale journalisten en een maatschappelijk werker uit de omgeving, en zij hielpen me tijdens mijn verblijf. Het was een geweldige ervaring en de manier waarop ik graag fotografeer.

Kun je iets meer vertellen over je ervaring als fotograaf?

Mijn ervaring met fotografie is dat het heel moeilijk is om te voorspellen wat het kan brengen met betrekking tot kansen en ervaringen. Vijf tot zes jaar geleden nam ik de min of meer onbewuste beslissing om foto's serieuzer te gaan nemen. Op dat moment wist ik niet waarom ik het deed en hoe het zich zou ontwikkelen. Het ene idee en de ervaring brachten het volgende voort. En zo is het nog steeds. Ik hoop in de toekomst te kunnen samenwerken met professionals zoals redacteuren, journalisten en fotografen, die al vele jaren in deze branche werken. Dat zou een droom zijn die uitkomt.

Ben je momenteel bezig met een nieuw project?

Op dit moment zit ik in een situatie waarin ik moet heroverwegen en nieuwe ideeën en projecten moet ontwikkelen. Volgende week ga ik naar een masterclass in visuele verhalen vertellen in Dubai, en dan heb ik plannen om enkele van de meest afgelegen delen van Nepal te bezoeken. Ik weet niet wat ik zal zien en wie ik zal ontmoeten. Ik sta ook erg open voor andere goede ideeën voor het geval mensen contact met mij opnemen. Ik heb ook plannen voor het realiseren van een nieuw boek en enkele tentoonstellingen.

Werk je ook samen met NGO's en andere organisaties? Kun je dit aanraden aan andere fotografen?

De afgelopen 25 jaar heb ik gewerkt voor het Ministerie van Buitenlandse Zaken van Denemarken, Danidaevenals CARE en Action Aid Denemarken als onderdeel van mijn werk, maar nooit als fotograaf. Maar er is veel interessant communicatie- en publieksdiplomatiewerk met ontwikkelingsorganisaties die goede visuele verhalen en materiaal nodig hebben. Visuele verhalen, afbeeldingen en video's zijn erg belangrijk voor dergelijke organisaties in hun publieke communicatie en fondsenwerving. Veel van deze organisaties hebben niet noodzakelijkerwijs de verhalen, afbeeldingen en video's die nodig zijn om hun intenties en boodschappen over te brengen. Deze organisaties hebben professionele communicators en fotografen nodig, die hun missie begrijpen. Ik vind het geweldig dat een initiatief als Photocircle combineert fotokunst met sociale ontwikkeling.

Je kunt door de prachtige foto's van Jan Møller Hansen bladeren in zijn galerij on photocircle.net - en steun onze sociale projecten als je er een voor je eigen woonkamermuren krijgt! Volg hem voor updates, nieuws en anekdotes Facebook.